Türkiye’nin Karbon Yakalama, Kullanma ve Depolama Deneyimi

Türkiye’nin KYKD Konusunda Genel Deneyimi

Türkiye, KYKD teknolojilerinde henüz yeterli ilerlemeyi kaydetmemiştir. Türkiye’nin KYKD teknolojilerini kullanması halinde, CO₂‘nin atmosferden ve biyosferden izole edilmiş şekilde kalmasını ve dolayısıyla çevresel anlamda güvenli ve etkili bir iklim değişikliğini azaltıcı seçenek olmasını sağlamak için teknolojinin çevresel risklerini yönetmesi gerekmektedir. İlgili kamu kuruluşları ve sektörlerin KYKD’ye ilişkin teknolojik ve teknik deneyiminin eksik olduğu kabul edilmektedir.

Türkiye yüksek riskli deprem kuşağında yer almaktadır. Bu durum Türkiye’nin KYKD teknolojilerinde özellikle depolama konusunda daha titiz davranmasını gerektirmektedir.

KYKD teknolojileri pahalı teknolojilerdir. Bu teknolojilerin kullanılması için ceza ve teşvik mekanizmalarının oluşması ve karbonun bedelinin olması gereklidir. Türkiye’nin KYKD teknolojilerini uygulayabilmek için gerekli ekonomik gerekçeleri oluşturması lazımdır. Ayrıca, Türkiye’de ve Dünya’da CO2’nun depolandığı tesislerinin düzgün çalışması ve kapanma ve kapanma sonrası sürecin izlenmesi ve sonuçlandırılmasına ilişkin finansal mekanizmalarla ilgili deneyim eksikliği bulunmaktadır.

Türkiye’nin Geliştirilmiş Petrol Geri Kazanımı (EOR) uygulamaları konusunda deneyimi bulunmaktadır. Bu tesislerde CO’ depolanması, petrolün çıkartılmasını sağladığı için makuldür. Ancak bu durum, fosil yakıt kullanımını arttırdığı için tercih edilmemektedir. Türkiye’de tesisler EOR dışında CO2’nin jeolojik olarak depolanması durumunda, işletmeciler jeolojik uygulamaya karar verdiklerinde gelir elde etmek veya karbon vergilerinden kaçınmak için karbon ticareti yapma veya vergi indirimi edinme vb. gibi fırsatlara sahip değildirler.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından yayınlanan Türkiye Ulusal Enerji Planı (2022), Türkiye’nin 2035 yılına kadar olan projeksiyonlarında KYKD teknolojilerine yer vermemiştir. Plana göre mevcut KYD maliyetleri, karbon yakalama teknolojisine sahip kömür ve doğal gaz santrallerinin ilk yatırım maliyet öngörüleri ve verimlilik değerleri kullanıldığında pahalı kalmaktadır. Plan, 2035 sonrası dönemde yeni santrallerin ilk yatırım maliyetinde kaydedilebilecek daha yüksek oranda düşüş ve verimlilik artışı ile kömür ve doğal gaz yakıtlı karbon yakalama teknolojisine sahip termik santrallerin üretim portföyüne dahil olabileceğini belirtmektedir.

İmalat sanayiinde yüksek salımlı sektörlerden biri olan çimento sektörü KYKD teknolojilerini yakından takip etmektedir. Türkiye’de çimento sektörünün en büyük temsilci olan TÜRKÇİMENTO 2022 yılında KYKD teknolojilerinin çimento sektöründe kullanımı üzerine bir rapor hazırlamıştır.

2023 Mart ayında TENMAK tarafından Teknoloji ve Ürün Geliştirme Projeleri Destek Programı kapsamında TENMAK Ar-Ge Teşvikleri KYKD Teknolojileri Çağrısı yapılmıştır. Çağrı ile Türkiye’de KYKD alanında Ar-Ge çalışmalarının desteklenmesi hedeflenmektedir.

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile EBRD işbirliğinde hazırlanmakta olan Türkiye Demir-Çelik Sektörü için Düşük Karbonlu Yol Haritası projesinde KYKD teknolojileri azaltım senaryolarının içerisine dahil edilmiştir.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ve TENMAK işbirliği içerisinde “Ulusal Karbondioksit Tutma ve Değerlendirme Teknolojileri Yol Haritası” çalışmalarını 2022 yılında başlamış ve halen devam etmektedir.

Türkiye’nin Yasal Mevzuatı

Türkiye’nin henüz KYKD’ya ilişkin bir mevzuatı bulunmamaktadır. Türkiye’nin, bir Avrupa Birliği aday ülkesi olarak AB’nin ilgili direktifi olan Karbon Yakalama ve Depolama Direktifini iç hukuka aktarma sürecini tamamlamamıştır. Bir aday ülke olarak Türkiye, katılım sürecinde iç hukukun KYDD ile tam uyumunu sağlamak amacıyla ilgili mevcut ulusal mevzuatta değişiklik yapmayı ve / veya yeni yasama aracını ayrıca çıkarmayı seçebilir.

Şu anda Türkiye’de bütünüyle KYKD’yi konu alan ayrı bir mevzuat ya da iklim değişikliğiyle mücadele etmek için KYKD kapsamında CO₂‘nin jeolojik olarak depolanmasını açıkça düzenleyen düzenlemeler bulunmamaktadır.

Kamu İdareleri ve KYKD Paydaşları Temel Eylemleri

Türkiye’de KYKD teknolojilerinin uygulama alanı bulabilmesi için kamu idarelerine ve KYKD paydaşlarının üstlenmeleri gereken temel eylemler bulunmaktadır. (Şekil 1) Proje kapsamında bu alanlardaki işbirliği olanaklarının değerlendirilmesi planlanmaktadır.