CCUS – Dictionary

KYKD Sözlüğü

Karbon Yakalama, Kullanma ve Depolama (KYKD) : Fosil yakıt bazlı elektrik santralleri ve diğer endüstriler gibi büyük ve sabit CO2 yayan kaynaklardan CO2 yakalamaya yönelik bir teknolojiler grubu olarak tanımlanır. KYKD ayrıca, tutulan CO2’nin, farklı uygulamalarda kullanım veya CO2’nin kalıcı olarak depolanması ve tutulması için jeolojik oluşumlara veya tükenmiş petrol ve gaz sahalarına enjeksiyon için sahalara taşınmasını da içerir. Karbon Yakalama ve Kullanma (KYK), Karbon Yakalama ve Depolama (KYD) şeklinde de versiyonları vardır.

Azaltma maliyeti: Genellikle CO2 tonu başına ABD doları olarak ifade edilen CO2 emisyonlarını azaltma maliyeti.

Ağaçlandırma ve yeniden ağaçlandırma: Halihazırda orman örtüsü altında olmayan arazilere yeni ormanların dikilmesi. Ormanlar büyüdükçe atmosferdeki karbonu uzaklaştırır.

Absorpsiyon: Katı veya sıvı gibi bir maddenin, molekülleri arasındaki çok küçük gözenekler veya boşluklar yoluyla sıvı veya gaz gibi başka bir maddeyi alması işlemi.

Adsorpsiyon (KYK’de): Bir malzemenin yakalanabilmesi ve/veya depolanabilmesi için CO2 moleküllerini yüzeyine çekme işlemi.

Amonyak (NH3): Azot ve hidrojenin bir bileşiğidir. Doğrudan yanma işleminde, yakıt hücrelerinde veya hidrojen taşıyıcısında doğrudan yakıt olarak kullanılabilir. Düşük karbonlu bir yakıt olabilmesi için düşük karbonlu hidrojenden amonyağın üretilmesi ve elektrik ihtiyacının düşük karbonlu elektrikle karşılanması gerekir.

Akifer: Kayaçları geçirgen olan veya sıvıların önemli ölçüde akmasına veya tutulmasına izin verecek kadar gözenekli olan bir jeolojik yapı için kullanılan teknik terim.

BEKYK: Karbon yakalama ve depolama özellikli biyoenerji, CO2’yi yakalamak ve depolamak için kullanılan KYD teknolojisi ile yakıt olarak biyokütle (normalde odun peletleri) kullanan enerji üretimini gerektirir. CO2 de kullanılabilir, bu durumda teknolojiye BEKYK denir. BEKYD’nin, karbondioksiti atmosferden uzaklaştırmak ve bu CO2’yi yeraltında veya uzun ömürlü ürünlerde depolamak için bitkileri ve algleri kullanan bir dizi işlemi tanımlayan BiCRS’den (biyokütle karbon giderme ve depolama) farklı olduğuna dikkat edilmelidir.

Biyokömür: Biyokütlenin oksijen yokluğunda termal ayrışması, biyokömür olarak bilinen bir kömür oluşturur. Bu, toprak verimliliğini artırmak ve uzun vadeli istikrarlı bir karbon deposu görevi görmek için toprağa eklenebilir.

Mavi Hidrojen: Doğal gazın (veya metanın (CH4) H2 ve CO2’ye ayrıştırılması ve CO2’nin tutulmasıyla üretilen H2.

Karbon fiyatı: Hükümet tarafından dayatılan bir fiyatlandırma mekanizması; iki ana tür, ya karbon yoğunluklarına dayalı olarak ürün ve hizmetlere uygulanan bir vergidir ya da ülke veya bölgede izin verilen emisyonlara bir üst sınır koyan ve şirketlerin karbon salma hakkı ticareti yapmasına izin veren bir kota sistemidir (ör. ödenek olarak). Bu, bazı şirketlerin bazen ‘dahili’ veya ‘gölge’ karbon fiyatları olarak adlandırılan, fiyat veya harç değil, bireysel proje tarama değerleri olarak kullandıklarından ayırt edilmelidir.

Karbon dioksit giderimi (CDR): CO2’nin atmosferden net olarak çıkarılmasıyla sonuçlanan kasıtlı eylemleri ifade eder. Bu, BEKYD veya DHKYD gibi mühendislik çözümlerini veya ağaçlandırma gibi doğal iklim çözümlerini (NCS) içerebilir.

Döngüsel ekonomi modelleri: Malzemelerin daha büyük bir bölümünü geri dönüştürerek, üretimdeki israfı azaltarak, ürünleri ve yapıları hafifleterek, ürünlerin kullanım ömürlerini uzatarak ve araba paylaşımına dayalı yeni iş modelleri uygulayarak ekonomide kaynakların ve malzemelerin yeniden dolaşımını sağlayan ekonomik modeller, binalar ve daha fazlası.

Doğrudan Havada Karbon Yakalama (DHKY): Karbondioksiti atmosferden ayırmak için kimyasal işlemler kullanan çeşitli teknolojilerin ortak adı. Bu terim, CO2’nin müteakip arıtımı ile ilgili herhangi bir anlam taşımaz- kullanılabilir veya depolanabilir. Doğrudan Havada Karbon Yakalama ve Depolama (DHKYD), özellikle, yaşam sonu varış noktası olarak yakalama sonrası yüzey altı tecrit anlamına gelir. Doğrudan Havada Karbon Yakalama ve Kullanma (DHKYK), yakalanan CO2’nin yakalandıktan sonra kullanılmasını ifade eder.

Doğrudan indirgenmiş demir (DRI): Doğal gaz veya hidrojen kullanılarak demir cevherinden üretilen demir (“sünger demir” olarak adlandırılır). Bu DRI daha sonra elektrik ark ocağı (EAF) adı verilen ikinci bir adımda çeliğe dönüştürülür. DRI-EAF, geleneksel kok yakıtlı yüksek fırın/bazik oksijen fırınının (BF-BOF) dekarbonizasyonunu sağlayan alternatif bir birincil çelik üretim sürecidir ve demir-çelik üretiminde KYD’ye bir alternatiftir.

Elektroliz: Kendiliğinden olmayan bir kimyasal reaksiyonu yürütmek için elektrik akımı kullanan bir teknik. Elektrolizin bir biçimi, bir elektrolizörde yer alan ve yenilenebilir enerji kullanılarak gerçekleştirildiğinde “yeşil hidrojen” üreten, suyu hidrojen ve oksijene ayrıştıran süreçtir.

Enerji verimliliği: Birim GSYİH başına enerji kullanımı.

Fischer-Tropsch süreci: Sentetik yakıtların üretimi için katalitik üretim süreci. Doğal gaz, kömür ve biyokütle hammaddeleri kullanılabilir.

Kaçak emisyonlar: Gaz veya petrolün işlenmesi veya taşınması gibi antropojenik faaliyetlerden herhangi bir amaçlanmayan gaz veya buhar salınımı.

Sera gazları (GHG’ler): Atmosferdeki ısıyı hapseden gazlar. Gazın küresel sera gazı emisyon katkıları – CO2 (%76), metan (%16), azot oksit (%6) ve florlu gazlar (%2).

Yeşil hidrojen: Yenilenebilir enerjiyle çalışan elektroliz yoluyla ayrıştırılan sudan (H2O) üretilen H2.

Seviyelendirilmiş X maliyeti (LCOX): Bir santralin ömrü boyunca karbon yakalama veya elektrik üretimi gibi belirli bir ürünün ortalama net bugünkü maliyetinin bir ölçüsü. Örneğin, Seviyelendirilmiş elektrik maliyeti (LCOE), bir elektrik üretim tesisinin kullanım ömrü boyunca tüm iskonto edilmiş maliyetlerin, teslim edilen gerçek enerji miktarlarının iskonto edilmiş toplamına bölünmesiyle hesaplanır.

Doğal İklim Çözümleri (NCS): Küresel ormanlar, sulak alanlar, otlaklar, tarım arazileri ve okyanuslarda karbon depolamayı artırmak ve/veya sera gazı emisyonlarını önlemek için koruma, restorasyon ve/veya iyileştirilmiş arazi yönetimi eylemleri.

Negatif emisyonlar: CO2’nin NCS ya da DHKYD veya BEKYD gibi tasarlanmış çözümler yoluyla çıkarılmasından kaynaklanan atmosferik CO2 konsantrasyonunda net azalma.

Nokta Kaynaklı karbon yakalama: O2’nin kaynaklandığı tek, tanımlanabilir bir varlığa bağlı KYKD. Bu, CO2’yi atmosferden izole eden Doğrudan Havada Yakalamanın tersidir.

Proses Emisyonları: Endüstriyel bir proses sırasında meydana gelen yanma dışındaki bir kimyasal reaksiyonun sonucu olarak oluşan CO2 ve diğer sera gazı emisyonları.

Sekestrasyon: CO2’nin artık atmosferde serbestçe hareket etmeyecek şekilde uzaklaştırılması veya ayrılması.

Buhar metan dönüştürme (SMR): Metanın ısıtıldığı ve hidrojen ve karbon monoksit karışımı olan sentez gazı (syngas) üretmek için buharla reaksiyona girdiği bir işlem. Bu işlem genellikle karbon monoksitin ısıtıldığı ve hidrojen verimini daha da artırmak için buharla reaksiyona girdiği bir Su Gazı Geçişi işlemiyle birleştirilir.

Sentetik yakıtlar: Hidrojen, karbondioksit ve elektrikten üretilen hidrokarbon sıvı yakıtlar. Elektrik girişi sıfır karbon ise ve CO2 doğrudan hava tutulmasından geliyorsa sıfır karbon olabilirler. “Sentetik yakıtlar”, “yakıttan güç” veya “elektro yakıtlar” olarak da bilinir.

Teknoloji Hazırlık Düzeyi (TRL): Belirli bir teknolojinin ilk fikirden büyük ölçekli, istikrarlı ticari operasyona ulaştığı olgunluk düzeyini tanımlar. IEA referans ölçeği kullanılır.

Sıfır karbonlu enerji kaynakları: Yenilenebilir enerji kaynaklarına (güneş, rüzgar, hidro, jeotermal enerji dahil), sürdürülebilir düşük karbonlu biyokütle ve nükleere atıfta bulunmak için kullanılan terim.

Kaynak: Enerji Dönüşümü Komisyonu. (2022). Enerji Dönüşümünde karbon yakalama, kullanma ve depolama: Hayati ama sınırlı.